ევროინტეგრაციის გზაზე, რეფორმების კუთხით, მრავალი გამოწვევის წინაშე ვდგავართ

პოზიცია - 18:16, 12 Nov, 2013

1663

,,ნიუპოსტი“ ,,რეფორმატორთა კლუბის“ ექსპერტს ირაკლი კობიძეს ესაუბრა:

_ახლოვდება ვილნიუსის სამიტი, ჩვენ ველით, რომ ამ ფორუმზე საქართველოსა და ევროკავშირს შორის მოხდება ასოცირების ხელშეკრულების პარაფირება, ამან თავის გაგრძელება უნდა ჰპოვოს და რამდენად არის საქართველო, სამართლებირვი კუთხით, შესაბამისობაში ევროკავშირის კანონმდებლობასთან?

_ჩვენ არ უნდა შევიყვანოთ საზოგადოება შეცდომაში და უნდა ვთქვათ, რომ ასოცირების ხელშეკრულების პარაფირება მართლაც წინგადადგმული ნაბიჯი იქნება, მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ჩვენ უკვე გადავდგით ისეთი ნაბიჯი, რომელმაც უზრუნველყო საქართველოს საბოლოო ინტეგრაცია. ჯერ-ჯერობით, ამისგან შორს ვართ და მიუხედავად იმისა თუ ვინ იქნება პოლიტიკურ მმართველობაში, საქართველოს, როგორც სახელმწიფოს ძალიან ბევრი ვალდებულება აქვს აღებული, განახორციელოს ისეთი ტიპის რეფორმები, რომელიც შესაბამისობაში იქნება იმ სტანდარტებთან, რომელსაც მოითხოვს ევროატლანტიკური ინტეგრაცია.

_სწორედ ამ ვალდებულებებიდან რომ ამოვიდეთ, ალბათ მთავარი მაინც რეფორმებია, რომელის გატარების აუცილებლობაზეც, ჩვენი საერთაშორისო პარტნიორები, ჯერ კიდევ წინა ხელისუფლების პირობებში მიგვითითებდნენ...

_დავიწყებდი იმით, რომ მთავარი პოლიტიკური კოზირი, რაც აქვს ჩვენს ქვეყანას არის ის, რომ 2012 წლის პირველ ოქტომბერს მშვიდობიანად, კონსტიტუციური საარჩევნო გზით შეიცვალა ხელისუფლება, მოხდა მშვიდობიანი გადაბარება და ეს არის ერთ-ერთი მთავარი ტესტი და მაღალი ნიშანი, რომელიც საქართველომ მიიღო ამ ძალიან მნიშვნელოვან გამოცდაში, მათ შორისაა ახლანდელი საპრეზიდენტო არჩევნები. ამაზე ყველანი ვთანხმდებით და არის საკითხები, რაშიაც ჩვენ, როგორც ერს და საზოგადოებას პროგრესი აშკარად გვაქვს საერთაშორისო საზოგადოების თვალში, მაგრამ არის საკითხები, რომელიც ცოტა უფრო მეტ ჩაღრმავებას მოითხოვს, როგორიც არის სხვადასხვა ხელისუფლების შტოებში, სხვადასხვა მიმართულებებში რეფორმების გაგრძელება.

რეფორმები შეიძლება დაიყოს უამრავი სფეროს მიხედვით, ერთის მხრივ ეს არის პოლიტიკურ-ეკონომიკური კუთხით, თუმცა ჩემი პროფესიიდან და ჩვენი ,,რეფორმატორთა კლუბის“ ხედვებიდან გამომდინარე, ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი არის დემოკრატიული რეფორმები, ამაში იგულისხმება სამართლებრივი რეფორმები, რომლებიც მხოლოდ და მხოლოდ ორიენტირებული არის ადამიანის უფლებების და თავისუფლების დაცვაზე, ეს არის ნომერ პირველი ამოსავალი სტანდარტი ევროპული საზოგადოებისა, რის გამოც ჩვენ ბოლო წლებში განხორციელებული რეფორმების შედეგად არაერთი საერთაშორისო აღიარება მოვიპოვეთ. ამ მხრივ, თუკი ჩვენ მივადევნებთ თვალყურს, ერთადაერთი რაზეც შემიძლია პრეტენზია გამოვთქვა არის ის, რომ ბოლო პერიოდის განმავლობაში, ცოტა არ იყოს, შენელდა ტემპი განვითარების.

სახელმწიფო ორგანოები ფუნქციონირებენ, მაგრამ არის საკითხები საკანონმდებლო დონეზე, რომლებიც მე პირადად, როგორც სამართალმცოდნეს და გარკვეული გამოცდილების მქონე ადამიანს, არ მიმაჩნია სწორ გზად გარკვეული სტანდარტების დასაკმაყოფილებლად.

_კონკრეტულად უფრო რომელ სფეროს გამოყოფდით, სადაც ან შენელდა ტემპი, ან ტარდება რეფორმა, მაგრამ მიგაჩნიათ, რომ ეს არ ხდება დასავლური სტანდარტის დაცვით?

_ეს არის მაგალითად სასამართლოს რეფორმა, რომელიც არის ძალიან მნიშვნელოვანია და წინა ხელისუფლების პირობებში იქნა დაწყებული ძალიან წარმატებით. გარკვეული მტკივნეული პროცესები ამას, რა თქმა უნდა, თან ახლდა, მაგრამ კვლევების შედეგად იყო მხარდაჭერილი საერთაშორისო ორგნიზაციების მიერ. სასამართლომ საბოლოო ჯამში მოიპოვა დადებითი შეფასება და საზოგადოებრივი ნდობა გარკვეული უმრავლესობით. შეცვალა ქვეყანაში ხელისუფლება და ბუნებრივია, ნებისმიერ სახელმწიფოში ასე ხდება, გარკვეული ტიპის ხედვები იცვლება. მაგრამ მე გავაკრიტიკებდი მოსამართლეთა დანიშვნის ახალ წესს, რომელსაც მოგეხსენებათ პრეზიდენტმა ვეტო დაადო და შემდეგ დაძლეული იქნა ეს პარლამენტის მიერ. მე არ მესმის პარლამენტის, თუკი ჩვენ ვსაუბრობთ მოსამართლეთა დამოუკიდებლობაზე და შემოგვაქვს ისეთი ტიპის დამოუკიდებლობა, როგორიცაა მოსამართლის უვადოდ დანიშვნა თანამდებობაზე, რადგან ხელისუფლების ცვლილებამ ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ არ იმოქმედოს მის დამოუკიდებლობაზე, ამავდროულად პარლამენტს შემოაქვს პრინციპი, რომ ჯერ ყველა მოსამართლე უნდა დაინიშნოს სამი წლის გამოსაცდელი ვადით და შემდგომში უკვე მის სამწლიან გამოცდილებას შეაფასებს გარკვეული მონიტორი. ეს შესაძლოა არ იყოს ცალსახად ცუდი განზრახვა, მაგრამ აჩენს იმის საშიშროებას, რომ ვიღაცამ უვადოდ დასანიშნ მოსამართლეზე რაღაც ბერკეტებით მოახდინოს მასზე ზემოქმედება.

_ამ რეფორმაზე თუ იყო რაიმე გამოხმაურება, რეკომენდაცია დასავლელი პარტიონრების მხრიდან?

_დასაველთიდან მე ასეთი პირდაპირი რეაქციის შესახებ არ მსმენია, როგორც ჩვენი კანონმდებლები გვეუბნებიან, ეს არის აპრობირებული ბევრ ქვეყანაში, თუმცა წინ წასული დემოკრატიის ქვეყნებში, სადაც უფრო ფედერალური მოწყობაა, მოსამართლის და სასამართლოს დაკომპლექტების წესი დაკავშირებულია არჩევნებთან.

_თუმცა ჩვენ ალბათ ცოტა შორს ვართ, მოსამართლეთა პირდაპირი არჩევისგან...

_კი ბატონო, ჩვენ შორს ვართ, რომ მოხდეს მისი არჩევა საზოგადოებისგან, მაგრამ ჩვენ მზად ვართ იმისთვის, რომ იყოს დანიშვნითი, მაგრამ არა სამწლიანი გამოცდილების ვადით. ისედაც არსებობს კანონმდებლობით გარანტიები, რომელიც ფილტრავს მოსამართლეობის კანდიდატს, ძალიან მკაცრ გამოცდებს უტარებს მას როგორც თეორიულს, ასევე პრაქტიკულს, შემდეგ ამას მოსდევს იუსტიციის უმაღლეს სკოლაში მისი საქმიანობის შეფასება, შემდგომში უკვე ხდება კიდევ განსჯა და იუსტიციის საბჭოს მიერ გადაწყვეტილების მიღება დაინიშნის თუ არა მოსამართლედ კონკრეტული ადამიანი. წინგადადგმული ნაბიჯია, როცა ინიშნება უვადოდ, მაგრამ რეგრესია, როცა ეძლევა მას სამწლიანი გამოსაცდელი ვადა.

მეორეს მხრივ, ჩვენ უნდა ვისაუბროთ პოლიციის რეფორმაზე და მე მიმაჩნია, რომ საერთოდ ამოსაღებია ის ნორმა კანონპროექტიდან, რომელიც გულისხმობს ადამიანის ნებაყოფლობით დაბარებას პოლიციის ორგანოში ისე, რომ მასთან გასაუბრებას არ ესწრება ადვოკატი. ეს ჯერ ერთი რომ წინააღმდეგობაში მოდის შიდა კანონმდებლობასთან, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსს ვგულისხმობ და მეორეს მხრივ, წინააღმდეგობაში მოდის ზოგადად ევროსტანდარტებთან, რომლის თანახმადაც ნებისმიერი შემხებლობა ადამიანისა და პოლიციისა, როცა მიზანია არის ის, რომ პოლიციამ მიიღოს ინფორმაცია, ამას არ ესწრება მისი უფლებადამცველი, რადგან არსებობს რისკი ადამიანზე მოხდეს გარკვეული უკანონო ზეგავლენა. ეს ყველა ქვეყანაში ასეა და ყველა ქვეყანამ განვლო და გადალახა ეს რუბიკონი. მაგრამ ჩვენ თუ გვაქვს ამხელა გამოცდილება, მე ვფიქრობ, რომ ჩვენს კანონმდებლობას ასეთი რამ არ უნდა ეშლებოდეს.

მესამეს მხრივ ეს არის ზოგადად საკადრო პოლიტიკა დაკომპლექტებისა, მე პიროვნულად და პროფესიონალურად ვერავის ვერ შევაფასებს, მაგრამ როცა ასეთი რეფორმების და გამოწვევების წინაშე დგას სახელმწიფო, მისი უწყებების ხელმძღავნელებად უნდა ინიშნებოდნენ ადამიანები მათი პროფესიული გამოცდილებიდან გამომდინარე. მე ვფიქრობ, რომ ამაზეც ყურადღებაა მოსაქცევი იგივე პოლიციაში, პროკურატურაში და სხვა წამყვან უწყებებში. საჭიროა ისეთი ხელმძღვანელობა, რომელიც უფრო მეტ მოტივაციას გაძლევს იმისას, რომ მეტი კონტაქტი იყოს საერთაშორისო ორეგანიზაციებთან, უცხოელ კოლეგებთან, რომ გამოცდილება მარტივად გაზიარდეს. ეს არის ის ზოგადი სიტუაცია, რომელიც დაკავშირებულია ევროპასა და საქართველოს შორის სამომავლო თანამშრომლობასთან.

_ჩვენ ყველას გვახსოვს, რომ ამ საკუნის დასაწყისში, მაშინდელმა პარლამენტის თავმჯდომარემ განაცხადა, რომ ჩვენ ვართ ევროპის ნაწილი და რომ ჩვენი კანონმდებლობა უნდა მოვიყვანოთ ევროპულთან შესაბამისობაში და თუ არ ვცდები, პარლმანეტმა ამასთან დაკავშირებით დადგენილებაც მიიღო. დღეს რა ვითარებაა? როგორც წინა, ასევე ახალ ხელისუფლებას აქვს თუ არა გეგმა, რომელიც უზრუნველყოფს ამა თუ იმ სფეროში საკანონმდებლო რეფორმის განხორციელბას?

_როგორც წინა, ასევე ახალ ხელისუფლებასაც აქვს მკაფიოდ დაფიქსირებული ხედვა, რომ მივდივართ ევროატლანტიკური სივრცისკენ, თუ არ ჩავთვლით რაღაც განცხადებებს იგივე ევრაზიულ კავშირთან დაკავშირებით, რომელსაც შეიძლება გაუგებრობები ვუწოდოთ. რაც შეეხება რეფორმებს, წინა ხელისუფლების პირობებში გაცილებით აქტიური იყო ყველა ორგანიზაცია, რომელიც ახორციელებდა რეფორმას, რეფორმა მხოლოდ და მხოლოდ საკანონმდებლო საქმიანობაში არ გამოიხატება, იგივე ამ საკანონმდებლო საქმიანობაში ყველა ვიყავით ჩართული და ერთად ვღებულობდით გადაწყვეტილებებს რეფორმირების პროცესებთან დაკავშირებით, რომელიც ჩვენ მიგვაჩნდა სწორად, რომელიც ასევე მოწონებული იყო საერთაშორისო დამკვირვებლების და საერთაშორისო ავტორიტეტული ორგანიზაციების მიერ. მაგრამ ხელისუფლებას არ უნდა დაავიწყდეს, რომ როდესაც გარკვეული ტიპის ლოზუნგებით მოდის მმართველობაში, ამ მხრივ ძალიან მნიშვნელოვანია საზოგადოებრივი მონაწილეობა ნებისმიერი ტიპის რეფორმაში, როცა საქმე ეხება ადამიანის უფლებებსა და თავისუფლებებს. ძალიან ბევრი კარგი პარლამენტარი გვყავს, მაგრამ როცა კანონპროექტი დაიდება პარლამენტის ვებგვერდზე და მერე ხდება განხილვა, ეს არ არის სწორი. უნდა იყოს გახსნილი და მაქსიმალურად ჩართული უნდა იყოს მასში საზოგადოებრივი ჯგუფები. საუაბრია სამოქალაქო სექტორზე და იმ ადამიანებზე, რომელსაც გარკვეული გამოცდილება დაუგროვდათ.

_თუმცა არასამთავრობო ორგანიზაციების მხრიდან, იგივე ,,საია“, თუნდაც თქვენი ,,რეფორმატორთა კლუბის“ მხრიდან, გარკვეული კრიტიკა მოგვისმენია ამა თუ იმ კანონპროექტთან დაკავშირებით და თუ ითვალისწინებენ ამას კანონმდებლები?

_რა თქმა უნდა, კრიტიკა არის ხოლმე და ეს არის ჯანსაღი პროცესი. შესაძლოა არ გაითვალისწინონ, ან პირიქით გაითვალისწინონ კიდეც ესა თუ ის მოსაზრება, ყველაზე კარგი ვარიანტია, რომ მოხდეს შეჯერება ოპტიმალურ ვარიანტზე, მაგრამ მთავარი უფრო მეტი აქტიურობაა ორივე მხრიდან. ჩვენ ჩვენის მხრივ ვაქტიურობთ, მაგრამ საჭიროა, რომ ხელისუფლებამ უფრო გახსნილი გახადოს ეს დისკუსიები, რომელსაც პარლამენტში აქვს ადგილი. კანონპროექტის მომზადებამდე შეიძლება უფრო მეტი ფოკუს-ჯგუფი იქნას ჩართული, რათა სხვადასხვა მოსაზრებები იქნას დადებული. მთავარია კრიტიკას რა ფორმით განვახორიცელებთ და როგორი იქნება კრიტიკის ადრესატის დამოკიდებულება გამოთქმულ შინაარსთან მიმართებაში. სამოქალაქო ჩართულობა არის ზუსტად ის, რომ მხარეები ერთმანეთს უსმენენ და პარიტეტულ საწყისებზე მიაქვთ თავიანთი სათქმელი.

ჩვენ შეიძლება გავიხსენოთ იგივე სახალხო დამცველი ოფისში არსებული ინციდენტი, როცა სასჯელაღსრულების დაწესებულებასთან დაკაშირებით რამდენიმე ადამიანი წამოვიდა იქიდან პროტესტის ნიშნად. მე არავის არ ვამტყუნებ და არც ვამართლებ, მაგრამ ასეთ ფაქტს ზოგადად სჭირდება ჩაღრმავება. შეკითხვები დაისვა და ეს ხდება სახალხო დამცველის ორგანიზაციაში. რამდენად მართალია - ეს სხვა საკითხია, მაგრამ ფაქტი დაფიქსირდა და საზოგადოების სამსჯავროზე გამოვიდა. ამიტომაა საჭირო საზოგადოების მონიტორინგის გაძლიერება. შესაძლოა საზოგადოება ერთის მხრივ იყოს მზად, რომ განახორიცელოს მონიტორინგი, მაგრამ მეორე და ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ხელისუფლების პოლიტიკური ნება იყოს მაღალი, რომ ასეთი მონიტორინგი დაუშვას. იგივე გავიხსენებდი იმ უცბადშეტანილ კანონპროექტს, რომელიც ეხებოდა უცხოეთში გამგზავრებას. ეს ხომ არ იყო საზოგადოების სამსჯავროზე გამოტანილი ნოვაცია, რომლითაც ფაქტობრივად საზოგადოების უფლებები ილახებოდა. ეს იმის ბრალი კი არ იყო, რომ ვინმე კანონმდებელმა რამე არ იცის, შესაძლოა ეს კეთილ მიზნებსაც ემსახურებოდეს, მაგრამ იმიტომ, რომ არ იყო ფართო წრეში განხილული, ძალიან მწვავე კრიტიკის საგანი გახდა, იმდენად, რომ თავად ხელისუფლებაშივე გადაწყვიტეს, რომ უკან გაეტანათ.

ამიტომ, ასეთი უხერხულობები რომ თავიდან იქნას აცილებული, საჭიროა საზოგადოების ფართო ჩართულობა.