არაზ ასლანლი

აზერბაიჯანის სახელმწიფო ეკონომიკური უნივერსიტეტი (UNEC)

ეკონომიკისა და მართვის კათედრის მასწავლებელი

ცივი ომის დამთავრება მსოფლიოს სხვადა წერტილებში ახალი საბრძოლო ტერიტორიებს და ახალი მოთამაშეების გამოჩენა, ასევე ერთდროულად რეგიონალური და გლობალური ბრძოლის სპეციფიკა და საშუალებები რეგიონში განსაკუთრებულად რთული პროცესები მიმდინარეობდა. რეგიონის ქვეყნებიდან საქართველოს და აზერბაიჯანის ტერიტორიული მთლიანობის პრობლემები ერთად გადაიტანეს. არასტაბილურობამ თავი საქართველოში სამოქალაქო ომის ფორმით აზერბაიჯანში კი სამოქალაქო ომის საშიშროების ფორმით აჩვენა. საქართველოს და აზერბაიჯანის პრობლემები ძირითადად ჩრდილო კავკასიის სტრატეგიული მნიშვნელობიდან გამომდინარეობდა, რადგან ჩრდილო კავკასია დიდი მნიშვნელობის მქონე ორი რეგიონს (შავი ზღვისა და კასპიის პირა ქვეყნები) შორის ხიდის როლს თამაშობს. ამასთანავე ამ ორ რეგიონში აშშ–ს დასავლური სამყაროს და რუსეთს შორის სამხეთი კავკასიისთვის ცივი დაპირისპირება მიმდინარეობდა. ეს დაპირისპირება ჩრდილოეთ კავკასიაში არსებული პრობლემების მოგვარებას ართულებს. ყოველივე ამან სამხრეთ კავკასიაში გამოიწვია ეთნიკური დაპირისპირებები. აზერბაიჯანის ტერიტორიები სომხეთის მხრიდან იქნა ოკუპირებული („ყარაბაღის პრობლემა“), აფხაზეზთის და ჩრდილო ოსეთის პრობლემა. სამივე პრობლემის მსგავსი და გასხვავებული მხრარეები არსებოს. ამ მოკლე ტექსტში პრობლემების ისტორიებისსაფუძვლების და განვითარების პროცესზე საუბარი შეუძლებელია. მაგრამ საერთოდ აღსანიშნავია, რომ პრობლემების მოგვარების მიმართულებით დადებულმა შრომამ მნიშვნელოვანი შედეგი არ შექმნა. ამის ძირითადი მიზეზებიდან ერთ ერთი ისაა, რომ პრობლემების ნამდვილი მნიშვნელობის შესწავლის პროცესში მნიშვნელოვანი შეცდომებია დაშვებული. პრობლემებთან შეხებაში ჩრდილოეთი კავკასიის მომავალი საერთაშორისო სამართლის ძირითადი პრინციპები და საერთოდ სამართლიანობის ცნება არ არის. მხარეების ძირითადი პრინციპები მთავარი მიზეზია.რადგან შესაძლებლობები მუდამ იცვლება, მოგვარებისთვის გამოწვეული გეგმების ხედვებიც ხშირად იცვლება. ის დღე ინერგება ძლიერი მხარის ინტერესებზე. სინამდვილეში კი პრობლემები ისე უნდა მოგვარდეს, რომ პროცესი მუდმივი მშვიდობის, სამართლიანობის და შეწყნარებლობის გარანტი იყოს. მოგვარების ასეთი ფორმა სტრატეგიული მნიშვნელობის, რეგიონალური მშვიდობის და თანამშრომლობის გარანტია.

ამ მიზნით თითო პრობლემის სპეციფიკა და ისტორიული მნიშვნელობის პროცესი უნდა განხილულ იყოს. პრობლემების დინამიკა სწორად უნდა განხილდეს და პრობლემების მოგვარების პროცესი საერთაშორისო სამარალით უნდა იყოს დანერგილი. იმიტომ, რომ პრობლემების მოუგვარებლობა არა მარტო საქართველოსა და აზერბაიჯანს , საერთოდ რეგიონზე ახდენს ზეგავლენას. ჩრდილოეთ კავკასია არ ვითარდება როგორც ტრანზიტული რეგიონი იმის გამო, რომ აქ არსებობს ბევრი ბარიერები მათ შორის ეთნიკური დაპირისპირებები. აქ საუბარია არამარტო ენერგო რესურსების საერთაშორისო ბაზარზე გაყვანაზე არამედ საერთოდ ტრანსპორტირებაზე. ჩრდილოეთ კავკასიაში ეთნიკური დაპირისპირება რეგიონის შიგნით თანამშრომლობას სერიოზულად უქმნის ბარიერს. ეთნიკური დაპირისპირებები ხელს უშლის საერთოშორისო ინვესტიციის მოზიდვას ჩრდილოეთ კავკასიაში. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველომ წარმატებული საგარეო პოლიტიკით ეს ბარიერიგარკვეულწილად გადალახა. ცხადია, რომ დაპირისპირებების მოგვარება უფრო მედ შესაძლებლობებს შექმნისრეგიონში საერთოაშორისო ინვესტიციის მოზიდვისთვის.

რომ შევაჯამოთ, ჩრდილო კავკასიისთვის კონკურენცია და საერთაშორისო სამართლის წინააღმდეგ მოგვარების გზები ჩრდილო კავკასიაში ეთნიკური დაპირისპირებების მოგვარებას ართულებს. ეს უშლის ხელს ჩრდილო კავკასიის ქვეყნების რესურსების სწორი ფორმით გამოყენებას, ასევე ჩრდილო კავკასიის ეკონომიკური მნიშვნელობის დასუსტების მიზეზი ხდება. ჩრდილო კავკასიაში ეთნიკური დაპირისპირებები საერთაშორიო სამართლის ძირითადი პრინციპების ფარგლებში ქვეყნების ტერიტორიული მთლიანობის დაცვა, საზღვარების ხელუხლებელი დარჩენის პრინციპების მიხედვით უნდა მოგვარდეს. აღნიშნული პრინციპების მიხედვით მოგვარების გზა რეგიონში შემწყნარებლობის გარანტი იქნება. წინააღმდეგ შემთხვევაში მარტო ბრძოლა პრობლემას ვერ მოაგვარებს, ყოველი ძალის გამოყენება მდგომარეობას უფრო გაართულებს.